Een onderwijskundige is een wetenschapper die gespecialiseerd is in leren en leeromgevingen. Hij of zij onderzoekt, en geeft advies of begeleidt lesgevers, opleiders, vormingswerkers, onderwijsmanagers, … om dat ‘leren en ontwikkelen’ te laten plaatsvinden in de best mogelijke omstandigheden, afhankelijk van de vooropgestelde doelen. Vanuit die deskundigheid kan de onderwijskundige een bijdrage leveren aan het verbeteren van de praktijk van individuele leraren of opleiders, aan het verbeteren van individuele en collectieve leertrajecten, aan de onderwijsaanpak van een school of een opleiding, en aan het verbeteren van (aspecten van) een onderwijssysteem.
Aan de opleiding onderwijskunde van de Vrije Universiteit Brussel leiden we, in een internationale en multiculturele omgeving, onderwijskundigen op die gespecialiseerd zijn in het onderzoeken, ontwerpen en begeleiden van onderwijsinnovatie. In het werkveld treden ze vaak op als procesbegeleiders die vanuit een emancipatorische visie samenwerken met onderwijsprofessionals. Ze ondersteunen het op gang brengen, doorvoeren, en opvolgen van veranderingsprocessen.
We onderscheiden een basishouding en 3 hoofdrollen voor de onderwijskundigen die we opleiden: de rol van begeleider, van innovator in praktijk en beleid, en van onderzoeker.
De onderzoekende en professionele houding van de onderwijskundige
1. Toegerust met een gespecialiseerd onderwijskundige referentiekader, is de onderwijskundige in staat om complexe probleemstellingen in het domein van innovatie en veranderingsprocessen in onderwijs kritisch te analyseren, met een open geest en vrij van vooroordelen.
2. De onderwijskundige is in staat om zijn kennis binnen een dynamische en onzekere maatschappelijke context creatief en flexibel in te zetten om in samenspraak met relevante stakeholders oplossingen of oplossingswegen te ontwikkelen voor dergelijke probleemstellingen.
3. De onderwijskundige kan zijn vermogen om wetenschappelijke informatie te selecteren, te ontsluiten en te verwerken, inzetten in een internationale en multiculturele professionele en academische context en bijdragen tot kennisontwikkeling.
4. De onderwijskundige gaat kritisch‐reflectief om met eigen probleemoplossingen en oordelen, is bewust van de beperkingen van (eigen) wetenschappelijk onderzoek, handelt op basis van wetenschappelijke evidentie en ethische overwegingen, en heeft daarbij een duurzaam maatschappelijk welzijn voor ogen.
5. De onderwijskundige is in staat om wetenschappelijke inzichten en probleemoplossingen in het vakgebied, en resultaten van eigen studie schriftelijk en mondeling te communiceren naar vakgenoten, professionals ten aanzien van wie ze een ondersteunende rol hebben, en andere doelgroepen.
6. De onderwijskundige is bereid en in staat om zich voortdurend verder te professionaliseren. Ook eigen actieve en creatieve bijdragen tot kennisverwerking en kennisontwikkeling maken hiervan deel uit.
7. De onderwijskundige kan in de opleidingscontext en in een multidisciplinaire professionele omgeving vanuit een emancipatorische visie samenwerken met anderen en toont daarbij respect voor verscheidenheid en positioneert zich tegen uitsluiting.
Rol van begeleider
In de volle complexiteit van authentieke begeleidingssituaties, kan de onderwijskundige
8. op maat een adviserende of begeleidende rol opnemen bij het ontwerpen, implementeren en evalueren van onderwijsvernieuwing. Daarbij worden de onderwijsprofessionals (in opleiding) waarmee wordt samengewerkt gestimuleerd tot eigen betekenisgeving, behoeftearticulatie en doeloriëntatie.
9. gebaseerd op recente wetenschappelijke inzichten in de opleidingskunde en met inzet van gepaste begeleidingstechnieken het leren en de professionele ontwikkeling van professionals in educatieve contexten begeleiden.
10. onderwijsprocessen, leeromgevingen, leermateriaal en assessment enerzijds analyseren en beoordelen, anderzijds zelf ontwerpen in samenspraak met de stakeholders.
Rol van innovator in praktijk en beleid
In de volle complexiteit van authentieke situaties in educatieve organisaties en beleid kan de onderwijskundige
11. vanuit zijn inzichten in veranderingsprocessen in onderwijs en het stimuleren van professioneel leren en professionele ontwikkeling het educatief (veranderings‐)management in een organisatie analyseren en diagnosticeren.
12. vanuit dergelijke analyse voorstellen formuleren om processen van organisatieontwikkeling en veranderingsmanagement te optimaliseren.
13. op niveau van een beginnend professional optreden als ontwerper en consultant bij veranderingsprocessen en professionaliseringsopzetten in een organisatie.
14. curricula en/of opleidingstrajecten in organisaties evalueren en ontwerpen of bij de ontwikkeling ervan als procesbegeleider optreden.
15. leiding geven op een stimulerende en motiverende manier, en met het oog op empowerment van partners of teamleden.
16. onderwijssystemen, onderwijsvisies en onderwijspraktijken kritisch analyseren naar achterliggende ideologieën, doelen en outcomes en hierover een mening vormen in het perspectief van de uitdagingen van een globaliserende maatschappij.
17. een ontwerpende en adviserende rol opnemen in het ontwikkelen van nationaal en internationaal beleid rond curricula, opleidingstrajecten, onderwijsinnovatie en professionalisering van onderwijsprofessionals.
Rol van onderzoeker
De onderwijskundige is in staat om
18. de meest gangbare onderzoeksmethoden binnen het empirisch analytische en kwalitatief interpretatieve paradigma te gebruiken.
19. autonoom een maatschappelijk en wetenschappelijke relevante probleemstelling te identificeren en met begeleiding een onderwijskundig onderzoeksonderwerp af te bakenen, onderzoeksvragen te formuleren, een daarbij passend onderzoeksdesign te ontwerpen en de verworven onderzoeksmethoden en ‐technieken voor de sociale wetenschappen te hanteren om het onderzoek uit te voeren, conclusies te trekken en te rapporteren
In het kader van dit studieprogramma, zijn de volgende afstudeerplannen mogelijk: